Галоўны рабін Рыма аддаў усё, каб пайсці за Хрыстом

«Я проста пачаў чуць голас Хрыста, усё больш гучна і ясна, які гаварыў мне са старонак Евангелля. Бог паказаўся ў маёй душы не ў выглядзе буры ці агню, а ў шэптах далікатнага напеву, - пісаў у аўтабіяграфічных разважаннях Эўджэніо Золі. - Гэтае навяртанне было матывавана толькі любоўю Ісуса Хрыста, якая вырасла з маіх разважанняў аб Святым Пісанні».

Эўджэніо Золі, якога перад хрышчэннем клікалі Ісраэль і які на працягу многіх гадоў быў Вярхоўным рабінам Рыма, нарадзіўся ў 1881 годзе ў польскіх Бродах, быў самым малодшым з пяці дзяцей заможнага ўладальніка шаўковай фабрыкі. Пасля канфіскацыі фабрыкі расійцамі сям'я апынулася ў галечы і пераехала. Маленькі Ісраэль хадзіў у звычайную школу і ў хедар, дзе вывучаў таямніцы юдаізму.

Жывучы ў габрэйска-каталіцкім грамадстве, ён з ранніх гадоў цікавіўся асобай Хрыста. Першы раз у жыцці ён убачыў Распяцце на сцяне ў свайго сябра Станіслава. Ісраэль задумваўся над тым, кім быў гэты укрыжаваны.

Ісраэль паступіў у венскі універсітэт, затым перавёўся ў Фларэнцыю. Там ён вучыўся ў Італьянскім Універсітэце і Каледжы для рабінаў. Яго інтарэсы таго часу былі шырокія. Ён захапляўся грэцкай літаратурай, філасофіяй, арабскай мовай і егіпецкай цывілізацыяй, пры гэтым адначасова вывучаючы пытанні Талмуда. На працягу ўсяго таго часу ён не пераставаў чытаць Новы Запавет параўноўваючы яго са Старым.

У 1913 Золі ажаніўся на Адэлі Літвак з Львова. Маладая жонка памерла праз два гады пасля вяселля, пакінуўшы яму на выхаванне дачушку Дору. Пад канец 1917 або напачатку 1918 году Золі, які тапіў свой смутак у інтэнсіўнай навуковай рабоце, спазнаў неверагоднае бачанне:

«Аднойчы днём я знаходзіўся дома адзін, пісаў артыкул. Я адчуваў сябе абсалютна ізаляваным ад уласных думак, паглынуты працай. Раптам, не вядома чаму, я паклаў пяро на стол і, як у трансе, пачаў заклікаць Ісуса. Я не мог супакоіцца, пакуль не ўбачыў Яго, як на вялікай карціне або іконе без рам у цёмным куце пакоя. Я ўзіраўся ў Яго на працягу доўгага часу, не адчуваючы хвалявання, але захоўваючы поўны спакой духу. Ні тады, ні цяпер праз трыццаць гадоў, я не магу сказаць, што ў маёй душы выклікала такі вопыт. Я не імкнуся паглыбіцца ў гэтую таямніцу».

У 1918 годзе Золі стаў вярхоўным рабінам Трыеста. Ён быў таксама кіраўніком кафедры габрэйскай мовы і літаратуры ў універсітэце ў Падуі. Тады ён паказаў сябе выдатным выкладчыкам. Праз тры гады пасля смерці першай жонкі Золі ажаніўся на Эме Маёніке, дачцэ прафесара археалогіі ў Падуі.

Працяглы перыяд рэлігійных пошукаў, паглыбленае даследаванне Старога і Новага Запаветаў яшчэ падчас знаходжання ў Трыесце прывялі да ключавога для яго духоўнага развіцця адкрыцця, што прароцтва Ісаі споўнілася ў асобе ўкрыжаванага Ісуса Хрыста. У 1938 годзе Ісраэль, як выдатны вучоны, стаў Вярхоўным рабінам Рыма і рэктарам Вышэйшага Каледжа рабінаў. Ён суправаджаў рымскіх габрэяў у самыя цяжкія перыяды гітлераўскай акупацыі.

У верасні 1943 года гітлераўцы запатрабавалі ад габрэяў Рыма ўзамен на спакой 50 кг золата. Назаўтра прадстаўнікі габрэйскай супольнасці прыйшлі да Золі, паведаміўшы яму, што ім удалося сабраць толькі 35 кг. У крытычны момант рабін звярнуўся па дапамогу да Папы Пія XII. Яго пераканалі, што ён адразу атрымае неабходную дапамогу. Аказалася, што золата ўжо сабралі каталіцкія арганізацыі разам са святарамі і вернікамі з рымскіх парафій, і Золі праінфармаваў адміністрацыю Ватыкана пра тое, што неабходную колькасць золата ўжо сабралі.

Незалежна ад выплаты выкупу, гітлераўцы арыштавалі і вывезлі ў лагеры смерці каля 2 тысяч рымскіх габрэяў, а тым, якім удалося пазбегнуць начной аблавы, былі вымушаныя хавацца. Шматлікія габрэі змаглі знайсці прытулак у каталіцкіх дамах і кляштарах. Да іх далучыўся і сам Золі, які разам з жонкай і дачкой да канца вайны хаваўся ў адной каталіцкай сям'і.

Пасля вайны ён шматкроць дзякаваў Папу Пію XII і каталікам за дапамогу, аказаную габрэям падчас Другой сусветнай вайны, а выразам яго асабістай павагі пазней стала прыняцце імя Эўджэніо (Пій XII - народжаны Эўджэніо Пачэлі) падчас хросту. Асоба Золі з'яўляецца адным з галасоў ісціны насуперак ілжывай легендзе, што вінаваціць Пія XII у маўклівым садзейнічанні Гітлеру.

Пасля вайны Золі зноў ставяць на пасаду Вярхоўнага рабіна Рыма. Аднак на гэты раз ён выконваў гэтыя функцыі вельмі нядоўга, таму што ў кастрычніку гэтага ж года, у Дзень паяднання «Йом-Кіпур», адбылося нешта, што прымусіла яго прыняць рашэнне аб абсалютнай змене яго ранейшай жыцця. У той час ён зноў спазнаў бачанне Ісуса. Гэту падзею ён апісваў наступным чынам:

«У Дзень паяднання восенню 1944 года я вёў богаслужэнне ў сінагозе. Я адчуваў сябе так, як быццам у маю душу ўкрадваўся імгла: і яна ўсё больш згушчалася, да такой ступені, што я цалкам страціў кантакт з навакольнымі мне людзьмі і прадметамі. Свечка, практычная згарэла, гарэла каля мяне ў падсвечніку. Калі воск растопліваўся, маленькі агеньчык раптам вырастаў, вырываючыся да неба. Яго выгляд зачараваў мяне, я глядзеў на гэта простае прадстаўленне з здзіўленнем і захапленнем. Я сказаў сам сабе: у гэтым полымі ёсць нешта ад мяне самога. Язычок агню міргаў і круціўся як у катаваннях, і мая душа, саўдзельнічаючы яму, гэтак жа пакутавала.

Увечары я вёў пазней набажэнства, падчас якога мне дапамагалі два памочніка. Я адчуваў сябе настолькі адарваным ад рытуалу, што дазволіў іншым чытаць малітвы і спяваць. Я не адчуваў ні радасці, ні суму: я быў пазбаўлены якіх-небудзь думак і пачуццяў. Сэрца ў грудзях было як бы мёртвым. І менавіта тады я ўбачыў вачыма душы луг, што ўзносіцца да неба, пакрыты яркай травой, але без кветак. На гэтым лузе я ўбачыў Ісуса Хрыста ў белым плашчы, за Яго галавой блішчэла блакітнае неба. Я адчуў велізарны ўнутраны спакой. Калі б я мог адлюстраваць стан маёй душы ў тую хвіліну, я б у першую чаргу падумаў аб крышталёва чыстым возеры ў высокіх гарах. На маім сэрцы загучалі словы: «Ты тут знаходзішся ў апошні раз. З гэтага моманту пойдзеш за мной».

Я абдумваў тое, што адбываецца з вялікім душэўным спакоем, без эмоцый. Маё сэрца адказала: «Так ёсць, так будзе, так павінна быць». Менш чым праз гадзіну мы з жонкай і дачкой вячэралі ў гонар заканчэння паста. Пасля вячэры жонка ўзяла газету і пайшла ў свой пакой, дачка паступіла гэтак жа. Я застаўся ў сваім кабінеце. Калі я адчуў стомленасць, то пайшоў у спальню. Дзверы ў пакой дачкі былі зачыненыя. Раптам жонка сказала мне: «Сёння, калі ты быў перад Каўчэгам Торы, мне падалося, што я бачыла белую фігуру Ісуса, які паклаў рукі на тваю галаву, як бы дабраслаўляючы цябе». Я быў здзіўлены, але ўсё гэтак жа вельмі спакойны. Я зрабіў выгляд, што не разумею, пра што яна кажа. Яна зноў паўтарыла свой расказ слова ў слова.

У гэтую ж самую хвіліну мы пачулі голас нашай Трубачкі - так мы называлі малодшую дачку Мірыям - што клікала здалёку: «Тата!». Я пайшоў да яе ў пакой, спытаў, у чым справа. «Вы кажаце пра Ісуса Хрыста, - сказала дзяўчынка, - Ведаеш, тата, мне сёння снілася, што я бачыла высокага Езуса ў белым, але я не памятаю, што было потым». Я пажадаў ім абодвум добрай ночы і без адзінага хвалявання пачаў задумвацца над гэтым неверагодным збегам абставін. Затым я спакойна заснуў».

Так скончыўся адзін з найважнейшых дзён у жыцці рабіна Золі. Некалькімі днямі пазней Золі адправіўся да аднаго святара, а гэтак жа да рэктара Грыгарыянскага універсітэта айца Паола Дэцца (які ў далейшым стаў кардыналам) для таго, каб пагаварыць з імі аб магчымасці пераходу ў каталіцызм. Наступствам прынятага рашэння было гэтак жа падача ў адстаўку і вызваленне ад функцыі рабіна, адмова ад прыняцця пасады дырэктара равінскага Калегіюму.

Пакідаючы прыбытковыя пасады, Золі быў вымушаны з таго часу жыць у беднасці. Як канвэртар ён губляў усё, што меў - становішча, ўшанаванні, грошы, сяброў-габрэяў. Рымскі рабін цалкам аддаваў сабе справаздачу ва ўсім гэтым, аднак не мог паступіць інакш - ён павінен быў быць паслухмяны Божаму закліку. 13 лютага 1945 году ён прыняў сакрамэнт хросту разам з жонкай. На наступны дзень сужэнцы прынялі святую Камунію з рук Паола Дэццы, а праз некалькі дзён прыступілі да сакрамэнту канфірмацыі, які здзейсніў біскуп Трыеста Луіджы Фогар (дачка Мірыям прыняла хрышчэнне праз год).

Прыняцце каталіцтва Вярхоўнага рабіна было вялікім здзіўленнем для членаў габрэйскай супольнасці ў Рыме і справакавала немалое замяшанне. Габрэйскае таварыства абвясціла яго адрачэнцам і наклала на яго праклён, ён вымушаны быў зносіць многія цяжкасці і выселіцца з займанага ім жылля. Яго называлі падкалоднай змяёй ва ўлонні самай старэйшай ў свеце ізраільскай супольнасці. Золі перажыў усе гэтыя цяжкасці, хоць яму было неверагодна крыўдна.

Укаранёны ў веры былы рабін ўступіў у трэці францысканскі ордэн, уладкаваўся на працу выкладчыка ў Папскі біблейскі інстытут, апублікаваў мноства кніг і артыкулаў, заснаваў Супольнасць Маці Божай з Гары Сінай, мэтай якога была дапамога навернутым габрэям, ён таксама выкладаў у амерыканскім універсітэце Notre Dame.

Будучы ў Рыме, штодня рана раніцай ўдзельнічаў у набажэнствах у Грыгарыянскай капліцы, а затым доўгі час знаходзіўся ў малітве. Памёр у 1956 годзе. На яго магіле выкаваны надпіс: «Domino morimur, Domini sumus» («Паміраем у Госпадзе, належым Госпаду»).